Helis Dişli Modül Hesabı Nedir?
Helis dişli modül hesabı, helis (eğik) dişlilerin tasarımında kullanılan temel bir parametrenin belirlenmesi işlemidir. Modül (m), dişli boyutlarını ve dişlerin büyüklüğünü tanımlayan önemli bir değerdir. Helis dişlilerde, dişler silindirik yüzey üzerinde eğik bir açıyla yerleştirildiğinden, modül hesabı düz dişlilere göre daha karmaşıktır ve helis açısı (β) gibi faktörler dikkate alınır. Bu hesap, dişlinin mukavemet, dayanıklılık ve sessiz çalışma gibi özelliklerini optimize etmek için kritiktir.
Helis Dişli Modül Hesabı Nasıl Yapılır?
Helis dişli modül hesabı genellikle temel dişli parametreleri kullanılarak yapılır. İşte adım adım bir yaklaşım:
- Adım 1: Temel Parametreleri Belirleyin
- Helis açısı (β): Dişlerin eğim açısıdır, genellikle 15° ile 30° arasında seçilir.
- Diş sayısı (z): Dişlinin toplam diş sayısı.
- Çevresel modül (m_n): Normal düzlemdeki modül, dişlinin kesitine dik düzlemde ölçülür.
- Eksenel modül (m_t): Teğetsel düzlemdeki modül, dişlinin dönme eksenine paralel düzlemde ölçülür. m_t = m_n / cos(β) formülüyle hesaplanır.
- Dişli çapı (d): Dişlinin referans çapı.
- Adım 2: Modül Formüllerini Kullanın
- Normal modül (m_n), genellikle standart değerlerden seçilir ve dişlinin boyutunu belirler. Temel formül: m_n = d cos(β) / z.
- Pratikte, modül hesabı için dişli çapı (d) ve diş sayısı (z) biliniyorsa, m_n = d / (z / cos(β)) şeklinde basitleştirilebilir, ancak bu, helis açısının etkisini dikkate alır.
- Eksenel modül (m_t) ise, m_t = m_n / cos(β) formülüyle bulunur ve dişli hesaplamalarında tork iletimi gibi konularda kullanılır.
- Adım 3: Mukavemet Kontrolü Yapın
- Modül değeri, dişlinin maruz kalacağı yüke göre seçilmelidir. Lewis formülü veya AGMA (American Gear Manufacturers Association) standartları gibi yöntemlerle, diş dibi mukavemeti kontrol edilir. Örneğin, basitleştirilmiş bir yaklaşımla, modül, izin verilen eğilme gerilmesi ve iletilen güce bağlı olarak hesaplanabilir.
- Genel formül: m_n ≥ [ (2 T K_a K_v) / (σ_b Y z b) ]^(1/3), burada T tork, K_a uygulama faktörü, K_v hız faktörü, σ_b izin verilen eğilme gerilmesi, Y diş form faktörü, b diş genişliğidir. Helis dişlilerde Y faktörü, helis açısına bağlı olarak ayarlanır.
- Adım 4: Standart Modül Değerlerini Kontrol Edin
- Hesaplanan modül değeri, endüstriyel standartlara (örneğin, ISO standartları) uygun olarak yuvarlanmalıdır. Yaygın modül değerleri 1, 1.25, 1.5, 2, 2.5, 3, 4, 5, 6, 8, 10 mm gibidir.
- Sonuçta, normal modül (m_n) esas alınarak dişli çizimi ve üretimi yapılır.
Örnek Hesaplama
Diyelim ki bir helis dişli için: diş sayısı z = 30, helis açısı β = 20°, referans çapı d = 150 mm. Normal modülü hesaplayalım:
m_n = d cos(β) / z = 150 cos(20°) / 30 ≈ 150 0.9397 / 30 ≈ 4.6985 mm. Bu değeri standart bir modüle yuvarlayabiliriz, örneğin m_n = 4.5 mm veya 5 mm seçilebilir. Ardından, mukavemet hesaplarıyla bu değerin uygunluğu doğrulanmalıdır.
Önemli Notlar
- Helis dişli modül hesabı, dişlinin çalışma koşullarına (hız, yük, malzeme) bağlıdır; sadece geometrik hesaplar yeterli değildir.
- Helis açısı, dişlinin sessizliğini ve mukavemetini artırır, ancak modül hesabını karmaşıklaştırır.
- Pratik uygulamalarda, dişli tasarım yazılımları veya mühendislik el kitapları kullanılarak detaylı hesaplar yapılması önerilir.
- Modül seçimi, dişlinin ömrünü ve verimliliğini doğrudan etkiler; yanlış hesap, diş kırılması veya aşınmaya neden olabilir.
Bu adımları izleyerek, helis dişli modül hesabını temel düzeyde gerçekleştirebilirsiniz. Karmaşık durumlarda bir makine mühendisine danışmanız faydalı olacaktır. |
.webp "Diş Eti Kanaması Tarifi ve Malzemeleri")
.webp "Diş Temizletme Diş Nasıl Temizlenir?")
